Το στομάχι θεωρείται ως ο μυϊκός σάκος που υποδέχεται και προωθεί την τροφή στη διαδικασία της πέψης. Είναι όμως ένα εξελιγμένο και σύνθετο όργανο με μοναδική κατασκευή, βιοχημική λειτουργία, ανοσολογικό ρόλο και αλληλεπίδραση με τα μικρόβια. Είναι το πιο σημαντικό όργανο του πεπτικού σωλήνα, καθώς είναι το πρώτο που έρχεται σε επαφή με τις εισερχόμενες στον οργανισμό ουσίες, συμπεριλαμβανομένων και των τροφών. Το παραγόμενο γαστρικό οξύ, όχι μόνο πυροδοτεί την διαδικασία της πέψης, αλλά αποτελεί και την πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού έναντι των μικροβίων. Το τοίχωμα του στομάχου και η λειτουργία του επιδρούν στην ισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος. Παράγει ορμόνες που ρυθμίζουν την όρεξη και το βάρος και εμπλέκονται στην παχυσαρκία. Αλληλεπιδρά με το νευρικό σύστημα. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι ένα υγιές στομάχι είναι ο δρόμος για ένα υγιή και ισορροπημένο άνθρωπο.
Μια συχνότατη διαταραχή της ομαλής γαστρική λειτουργίας είναι η γαστρίτιδα. Με τον όρο εννοούμε κάθε είδους φλεγμονή του τοιχώματος του στομάχου και συνήθως διαχωρίζεται σε οξεία και χρόνια. Η οξεία γαστρίτιδα είναι συνήθως περιοριζόμενη και δεν αφήνει μόνιμες βλάβες, ενώ η χρόνια οφείλεται ποικίλους παράγοντες, κυρίως όμως στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Αυτό είναι ένα μικρόβιο που προκαλεί την πιο συνηθισμένη παγκοσμίως χρόνια λοίμωξη , και ευθύνεται για τα περισσότερα έλκη και τον καρκίνο του στομάχου. Σε κυτταρικό επίπεδο η γαστρίτιδα διαχωρίζεται σε μη ατροφική και ατροφική. Στην ατροφική το τοίχωμα του στομάχου «χάνει» αδενικά στοιχεία και γίνεται κατάλληλο έδαφος για ανάπτυξη καρκίνου.
Η οξεία γαστρίτιδα
Συμπεριλαμβάνονται διάφορες καταστάσεις που προκαλούν αιφνίδια φλεγμονή. Εκδηλώνεται συχνότερα με επιγαστρική δυσφορία, μπορεί να υπάρχουν και ναυτία, έμετος, ανορεξία, ρέψιμο. Σπάνια μπορεί να υπάρχει έντονος πόνος με έμετο, πυρετός, ρίγος και λόξυγκας.
Τα αίτια είναι ποικίλα. Φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και γαστρορραγία ή διάτρηση. Όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και η ασπιρίνη. Η κατάχρηση αλκοόλ, η κοκαΐνη και το χασίς, το άγχος, η ακτινοβολία προκαλούν γαστρίτιδα. Η κακή αιμάτωση σε περιπτώσεις καρδιοπαθειών ή αγγειακών προβλημάτων είναι αιτία γαστρίτιδας. Τα χολικά υγρά, που χρειάζονται για την πέψη των τροφών στο λεπτό έντερο, όταν παλινδρομούν στο στομάχι, το διαβρώνουν. Μικρόβια προκαλούν γαστρίτιδα. Το πλέον συχνό είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού στο οποίο θα αναφερθούμε αργότερα. Άλλα σπανιότερα είναι στρεπτόκοκκος, σταφυλόκοκκος, πρωτέας, κλωστηρίδιο, κολοβακτηρίδιο, φυματίωσης, σύφιλης. Ιοί (CMV), παράσιτα και μύκητες ευθύνονται σπανιότερα για γαστρίτιδα. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνούμε την αλλεργία, την τροφική δηλητηρίαση και το απευθείας τραύμα (πχ. κατάποση ξένου σώματος).
Η διάγνωση της οξείας γαστρίτιδας βασίζεται στο ιστορικό και στον έλεγχο με γαστροσκόπηση. Η θεραπεία είναι ανάλογη της αιτίας.
Η χρόνια γαστρίτιδα
Η χρόνια γαστρίτιδα μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονώδεις ή μη φλεγμονώδεις παράγοντες:
Φλεγμονώδεις:
- Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού- πιο συχνή αιτία
- Ελικοβακτηρίδιο heilmannii
- Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, σύφιλη, τοξοπλάσμωση, anisakaisis
- Παράσιτα
- Ιοί (κυτταρομεγαλοïός, ιός του έρπητα)
- Μη φλεγμονώδεις:
- Αυτοάνοση γαστρίτιδα
- Χημική γαστροπάθεια (χρόνια παλινδρόμηση χολής, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη- ασπιρίνη)
- Ουραιμική γαστροπάθεια
- Χρόνια κοκκιωματώδης γαστρίτιδα ( ν.Crohn, σαρκοείδωση, ν. Wegener, ξένο σώμα, κοκαΐνη, η ωσινοφιλική γαστρίτιδα, αλλεργία, αγγειίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αμυλοείδωση, ιστιοκύττωση, γαστρικός καρκίνος, λέμφωμα)
- Κοιλιοκάκη
- Ηωσινοφιλική γαστρίτιδα
- Μετακτινική γαστρίτιδα
- Αντίδραση μοσχεύματος προς ξενιστή
- Ισχαιμική γαστρίτιδα
Από τις αναφερόμενες περιπτώσεις αξίζει να αναφερθούμε εκτενέστερα στα κάτωθι:
Η αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα
Σχετίζεται με την εμφάνιση ειδικών αντισωμάτων και προοδευτική εμφάνιση ατροφίας. Μπορεί να εκδηλωθεί με μεγαλοβλαστική αναιμία- έλλειψη βιταμίνης Β12.
Επίσης μπορεί να οδηγήσει σε ειδική μορφή καρκίνου (καρκινοειδείς όγκοι).
Χρόνια αντιδραστική χημική γαστροπάθεια
Σχετίζεται με μακροχρόνια χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και ασπιρίνης. Επίσης αναπτύσσεται όταν παλινδρομεί στο στομάχι εντερικό υγρό περιέχον χολή. Αυτό συνήθως συμβαίνει μετά από επεμβάσεις γαστρεκτομής, μπορεί όμως να συμβεί και σε ανέπαφο στομάχι.
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και η ασπιρίνη συνήθως χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα, προστατευτικά σε καρδιακά και αγγειακά νοσήματα, σε αρθροπάθειες και άλλα διάφορα νοσήματα.
Από τους χρόνιους χρήστες το 25% αποκτούν έλκος, το 60% οποιαδήποτε παθολογία, ενώ το 2% θα εισαχθεί σε νοσοκομείο με μεγάλη επιπλοκή.
Ο κίνδυνος των επιπλοκών αυξάνεται σε υψηλότερες δόσεις, αλλά είναι υπαρκτός και σε μικρές δόσεις και σε φιλικότερες μορφές (εντεροδιαλυτά σκευάσματα).
Περισσότερο κινδυνεύουν οι λεγόμενοι ασθενείς υψηλού κινδύνου. Αυτοί είναι
- όσοι λαμβάνουν μεγάλη δοσολογία
- όσοι έχουν ιστορικό έλκους
- όσοι αναφέρουν ανεπιθύμητη ενέργεια σε προηγούμενη χρήση
- όσοι είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 60ετών
- όσοι λαμβάνουν ταυτόχρονα αντιπηκτικά και κορτιζόνη.
Η πιο συνηθισμένη και σημαντική χρόνια γαστρίτιδα είναι η προερχόμενη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι η κύρια αιτία χρόνιας γαστρίτιδας, πεπτικού έλκους, καρκίνου του στομάχου και γαστρικού λεμφώματος (MALT). 50% του πληθυσμού της γης πάσχει από αυτό. Η μόλυνση γίνεται συνήθως στην παιδική ηλικία. Η επικράτηση του αφορά περισσότερο τις αναπτυσσόμενες κοινωνίες. Συνθήκες καλής υγιεινής οδηγούν σε μικρότερα ποσοστά μόλυνσης.
Πρόκειται για ένα σπειροειδές βακτήριο που αποικίζει και μολύνει το στομάχι. Διεισδύει στο τοίχωμα του στομάχου καταστρέφοντας το και προκαλώντας έντονη ανοσιακή απάντηση και φλεγμονή. Δημιουργείται ένας καταρράκτης φλεγμονωδών ουσιών, που οδηγούν σε λειτουργικές διαταραχές, όπως ελάττωση της γαστρικής έκκρισης, υπερέκκριση οξέος κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Το ελικοβακτηρίδιο προκαλεί ανοσολογική αντίδραση όπως κάθε άλλο μικρόβιο, αλλά δεν καταστρέφεται από τον οργανισμό και προκαλεί μακροχρόνια λοίμωξη και επίδραση σε διάφορες λειτουργίες. Εμφανίζει δυο τύπους συμπεριφοράς. Μπορεί να οδηγήσει σε ελκοπάθεια ή να προκαλέσει γαστρική ατροφία, η οποία μπορεί να καταλήξει σε καρκίνο.
Παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της λοίμωξης είναι ο τύπος του ελικοβακτηριδίου, το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντος και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κάπνισμα και η διατροφή (χρήση αλατιού).
Οι ασθενείς με ελικοβακτηρίδιο μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί ή να έχουν συμπτωματολογία ανάλογη του προβλήματος που αυτό έχει προκαλέσει, όπως μετεωρισμό, πόνο, ναυτία, έμετο, δυσφορία.
Λόγω της πολλαπλής επίδρασης του στον ανθρώπινο οργανισμό, κρίνεται σκόπιμη και αναγκαία η αναζήτηση του ελικοβακτηριδίου. Αυτή γίνεται με μη επεμβατικούς και επεμβατικούς τρόπους. Μπορεί να ανιχνευτεί στο αίμα, στα κόπρανα και στην αναπνοή με ειδικά τεστ και με άμεσο αποτέλεσμα. Επίσης μπορεί να αναζητηθεί και με τη γαστροσκόπηση, με την οποία μπορούμε επιπλέον να προσδιορίσουμε τη βλάβη που έχει προκαλέσει.
Η εκρίζωσή του με ειδική αγωγή επιλύει κάποιες επιπλοκές, σταματά την εξέλιξη άλλων, βελτιώνει την συμπτωματολογία. Είναι εντυπωσιακό ότι θεραπεύει το λέμφωμα (MALT).
Αντιμετωπίζοντας κάθε παράγοντα που προκαλεί γαστρίτιδα αναχετούμε την εξέλιξη της νόσου. Παραμένει όμως ερώτημα προς έρευνα κατά πόσο εξαλείφουμε πλήρως την πιθανότητα εξέλιξης των μόνιμων βλαβών που παραμένουν στο τοίχωμα του στομάχου. Καθίσταται έτσι αναγκαία η πρόληψη. Αυτό σημαίνει προσοχή στο στομάχι μας, μη εξοικείωση με τη χρόνια συμπτωματολογία και άμεσο έλεγχο και αντιμετώπιση των ενοχλημάτων.
