Η κοιλιοκάκη, γνωστή και ως δυσανεξία στη γλουτένη είναι χρόνια διαταραχή του πεπτικού σωλήνα, που οδηγεί στην δυσανεξία στη γλουτένη. Η γλουτένη είναι μια πρωτεϊνη που βρίσκεται στα σιτηρά, στη σίκαλη και στο κριθάρι.
‘Οταν ασθενείς με κοιλιοκάκη καταναλώσουν γλουτένη, τότε πυροδοτείται μια ανοσολογική απάντηση, που βλάπτει το τοίχωμα του λεπτού εντέρου και οδηγεί σε δυσπεψία και δυσαπορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.
Πόσο συχνή είναι;
Περίπου 3 εκατομύρια άνθρωποι στην Ευρώπη και άλλα 3 εκατομύρια στην Αμερική πάσχουν από κοιλιοκάκη. Τα υψηλότερα ποσοστά νόσου παρατηρούνται στην Ιρλανδία και στη Φινλαδία, καθώς επίσης στη Βόρεια Αμερική και στην Αυστραλία. Σε αυτές τις περιοχές η συχνότητα υπολογίζεται στους 1 στους 100 κατοίκους. Επίσης υψηλά ποσοστά ανευρίσκονται σε συγκεκριμένο πλυθησμό στην Αφρική, στην Ινδία και στη Μέση Ανατολή. Οι γυναίκες φαίνεται να νοσούν περισσότερο από τους άντρες. Αυξημένη συχνότητα εμφάνισης παρατηρείται σε συγγενείς ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, ερπητική δερματίτιδα, συνδρομο Down, συνδρομο Turner, συνδρομο Williams.
Πώς εκδηλώνεται;
Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί στα παιδιά μετά την έναρξη σίτισης με γλουτένη, όπως η φαρίν λακτέ, τα ζυμαρικά, η μπισκοτόκρεμα. Τα συμπτώματα παραμένουν στην παιδική ηλικία και, αν δεν διαγνωστεί η νόσος, υποχωρούν στην εφηβεία και επανεμφανίζονται στην ενήλικο ζωή, μεταξύ 30-40ετών. Περίπου 20% των πασχόντων είναι άνω των 60 ετών. Οι ασθενείς που μένουν αδιάγνωστοι για χρόνια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές της νόσου και να έχουν σοβαρότερα προβλήματα.
Η νόσος εκδηλώνεται με διάρροια, μετεωρισμό-φούσκωμα, βορβορυγμούς, απώλεια βάρους ή αδυναμία απόκτησής του, αδυναμία- καταβολή, έντονο κοιλιακό άλγος.
Μπορεί να εκδηλωθεί και με συμπτώματα εκτός πεπτικού συστήματος όπως: αναιμία, οστεοπενία και οστεοπόρωση, νευρολογικά συμπτώματα (κινητικές διαταραχές, παραισθησίες, αταξία, ευερεθιστότητα ή καταθλιπτική συνδρομή), δερματικές διαταραχές (πχ. ερπητόμορφη δερματίτιδα στις εξωτερικές επιφάνειες των άκρων, του κορμού, του λαιμού και της κεφαλής), ορμονικές διαταραχές (αμηνόρροια, καθυστέρηση εμμηναρχής, ανικανότητα, υπογονιμότητα), αιμορραγική διάθεση.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
- Αρχικά με την ανίχνευση στο αίμα ειδικών αντισωμάτων, όπως αυτά έναντι της ιστικής τρανσγλουταμινάσης.
- Η επιβαιβέωση της νόσου γίνεται με γαστροσκόπηση και βιοψίες του λεπτού εντέρου, όπου αναδεικνύονται χαρακτηριστικές αλλοιώσεις.
Όταν ο ασθενής είναι μεγαλύτερος των 2ετών, είναι επαρκής η αρχική βιοψία. Όταν ο ασθενής είναι μικρότερος των δύο ετών, είναι ενδεχόμενο να χρειαστούν συνολικά 3 βιοψίες, μια κατά τη διάρκεια της νόσου, μία ένα χρόνο μετά την έναρξη της διαίτας χωρίς γλουτένη και μία τρίτη, περίπου 6 μήνες μετά την επανεισαγωγή της γλουτένης στο διαιτολόγιο του παιδιού. Τα παραπάνω μπορεί να κριθούν απαραίτητα σε κάποιες περιπτώσεις, γιατί σε αυτή την ηλικία παρόμοια βλάβη στο έντερο μπορεί να προκληθεί και από άλλα νοσήματα, όπως η τροφική αλλεργία
Πώς αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;
Η θεραπεία είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ’ όρου ζωής. Η δίαιτα περιλαμβάνει αποχή από τροφές που προέρχονται από σιτηρά, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη. Ενδεικτικά απαγορεύονται προϊόντα από αλεύρι (ψωμί, φρυγανιές, μπισκότα, πίτες, πίτσες, γλυκά, έτοιμες σούπες), τα ζυμαρικά, κάποια αλλαντικά, κονσερβοποιημένα προϊόντα (σάλτσες, λαχανικά, όσπρια), μαγιονέζα, μουστάρδα, κρεμώδη τυριά, κατεργασμένα καρυκεύματα, μερικά έτοιμα ροφήματα, κάποια αλκοολούχα ποτά (πχ. μπύρα).
Επιτρέπονται φρέσκα και κατεψυγμένα λαχανικά, φρέσκα κρέατα, ψάρια και πουλερικά, γάλα και γαλακτοκομικά, λάδι, βούτυρο και μαργαρίνη, ειδικά προϊόντα ελεύθερα γλουτένης.
Προσοχή στην κρυμμένη γλουτένη! Ασφαλή θεωρούνται τα προϊόντα που αναγράφουν ότι είναι ελεύθερα γλουτένης. Αυτό ισχύει για τρόφιμα, αλλά και για φάρμακα ή βιταμινούχα σκευάσματα, που μπορεί να περιέχουν γλουτένη ως έκδοχο.
Η πορεία της νόσου μετά τη θεραπεία
Μετά την έναρξη της θεραπείας, τα συμπτώματα υποχωρούν μέσα στις δύο πρώτες εβδομάδες και οι ελλείψεις σε θρεπτικές ουσίες αποκαθίστανται σταδιακά. Στα παιδιά αποκαθίστανται και το ύψος και το βάρος.
Ειναι σημαντικό να τονιστεί ότι έστω και ελάχιστες ποσότητες γλουτένης στη διατροφή, έχουν τις μακροχρόνιες συνέπειες της νόσου και τις επιπλοκές που αυτή έχει, αν δεν αντιμετωπιστεί. Οι ασθενείς που δεν κάνουν διαίτα, εκτός των επιπλοκών της χρόνιας δυσαπορρόφησης, διατρέχουν κίνδυνο λεμφώματος και καρκίνου του εντέρου, του στοματοφάρυγγα, του οισοφάγου, του παγκρέατος, και των χοληφόρων.
Η διαίτα πρέπει να είναι αυστηρή και εφ΄όρου ζωής. Αρχικά φαίνεται δύσκολη, αλλά οι οικογένειες, με την κατάλληλη στήριξη, ανταποκρίνονται καλά σε αυτή. Στη χώρα μας λειτουργεί σύλλογος πασχόντων από κοιλιοκάκη (www.koiliokaki.com) με ποικίλη δράση.
